Normal 0 false 21 false false false PL X-NONE X-NONE

Dane administracyjne, położenie geograficzne

 Gmina Kamionka jest gminą wiejską, leży w północnej części województwa lubelskiego, w powiecie lubartowskim. Od północy graniczy z gminą Firlej,
od wschodu z gminą Lubartów, od południa z gminami Niemce i Garbów (powiat lubelski), a od zachodu z gminami Abramów i Michów. Powierzchnia gminy wynosi 111,85 km². W jej skład wchodzi 20 sołectw: Amelin, Biadaczka, Bratnik, Ciemno, Dąbrówka, Kamionka (sołectwa: Kamionka I, Kamionka II i Kamionka III), Kozłówka, Kierzkówka, Kierzkówka - Kolonia, Samoklęski, Samoklęski - Kolonia, Siedliska, Rudka Gołębska, Starościn, Stanisławów Duży, Syry, Wólka Krasienińska, Zofian.

Gmina Kamionka znajduje się w granicach prowincji Niżu Środkowoeuropejskiego, w regionie Niziny Mazowieckiej (tzw. Małe Mazowsze),
w centralnej części subregionu Równiny Lubartowskiej zwanej inaczej Wysoczyzną Lubartowską. Położona jest na zachód od Lubartowa, nieco z dala od głównych szlaków komunikacyjnych regionu.

Rzeźba terenu.

Obszar ma charakter rozległej równiny ze wzniesieniami morenowymi.

Wody powierzchniowe

Gmina leży prawie w całości w obrębie zlewni rzeki Mininy, lewostronnego dopływu Wieprza. Minina bierze początek w Majdanie Tatarskim, poza granicami gminy, do której wpływa na 12,5 km swego biegu. W Dąbrówce rzeka przyjmuje prawostronny dopływ zwany Krzywą Rzeką i prowadzący 30% więcej wody niż Minina. Poniżej tego dopływu Minina płynie szeroką, płaską doliną wyścieloną piaskami a lokalnie torfami. Koryto rzeki jest od tego miejsca uregulowane. Minina zasila w wodę duży kompleks stawów rybnych w Samoklęskach (powierzchnia całkowita - 185,5 ha). 

 Parysówka jest największym dopływem Mininy, ma długość 17,5 km. Bierze początek z rowu melioracyjnego w Wandzinie. Dno wyścielają piaski, torfy i namuły. Koryto rzeki zostało w latach 70 - tych uregulowane prawie na całej długości. Parysówka wpada do Mininy w Kierzkówce. Doliny Mininy i Parysówki były
w warunkach naturalnych stale lub okresowo podmokłe. Po wykonaniu prac melioracyjnych zwierciadło wody uległo obniżeniu o 1 - 2 metry. Charakter przeprowadzonych melioracji nie zapewnił jednak optymalnych warunków w glebie. Jest to szczególnie widoczne podczas lat suchych, kiedy nawet na obszarach nawadnianych zbiera się tylko jeden pokos siana.

Gleby

Gmina zbudowana jest z gleb brunatnych, również bielicowych, kwaśnych
o drobnoziarnistym składzie. We wschodniej części gminy przeważają gleby bielicowe wytworzone z piasków, które są ubogie w składniki pokarmowe. W dolinach rzecznych występują czarne ziemie oraz gleby bagienne, torfowe.

Flora i fauna

Obszar gminy cechuje duża różnorodność zbiorowisk roślinnych. Lasy są
w dużym stopniu przekształcone działalnością człowieka. W większości stanowią własność prywatną, a Lasy Kozłowieckie są lasami państwowymi należącymi do nadleśnictwa Lubartów, leśnictwa Dąbrówka. Występuje tu kilka typów lasów: lasy siedlisk mokrych i wilgotnych (wierzba, topola, jesion, olcha), las i bór świeży (dąb szypułkowy, grab, brzoza, topola, sosna, lipa), las i bór mieszany - najczęściej występujący.

Południowa część gminy leży w granicach Kozłowieckiego Parku Krajobrazowego i jego otuliny oraz w strefie Obszaru Chronionego Krajobrazu ,,Kozi Bór".

Zbiorowiska wodne są siedliskiem roślinności pływającej po powierzchni (różne gatunki rzęsy, rdestnicy, włosienicznik wodny, grążel żółty i in.), oraz rosnącej w ich pobliżu (pałki wąsko - i szerokolistne, trzcina pospolita, skrzyp błotny, kosaciec żółty, turzyca, i in.).

Dość dużą powierzchnię zajmują łąki z wieloma gatunkami traw, oraz innych roślin łąkowych (babka zwyczajna, koniczyna, pięciornik, perz, bratek trójbarwny
i in.).

Na terenie gminy występuje wiele gatunków ptaków (drozd, kowalik, wilga, zięba, łabędź niemy, bąk, perkoz, rybitwa, czapla siwa, błotniak, brodziec, remiz i in.), ssaków (dzik, sarna, zając, gryzonie, tchórzofretka, szczur wodny i in.), płazów
i gadów (jaszczurka zwinka, żmija, kumak, ropucha, rzekotka, traszka i in.), owadów (paź królowej, rusałka, trzmiel i in.)

Pomniki przyrody

Na terenie gminy zatwierdzonych jest 5 pomników przyrody: 

-buk zwyczajny w Samoklęskach w parku przy Pałacu Weyssenhoffów

-dąb szypułkowy w Samoklęskach w parku przy Pałacu Weyssenhoffów

-jesion wyniosły w Samoklęskach w parku przy Pałacu Weyssenhoffów

-dwa dęby szypułkowe w parku pałacowym w Kozłówce

KAMIONKA DAWNIEJ I DZIŚ

Gneza nazwy miejscowości

Istnieją dwie wersje pochodzenia nazwy Kamionka. Pierwsza z nich mówi, że przed wiekami ciągnęły się tędy olbrzymie lasy. Obfitowały one w zwierzęta
a szczególnie w kuny nazywane dawniej „kamionkami". Kamionka to zarazem dawna nazwa miary na zboże, wydrążonej w pniu z drzewa. Niektórzy twierdzą, że nazwa pochodzi od kamieni.

Najbardziej prawdopodobna wydaje się pierwsza wersja. Świadczyły o tym zabytkowe podwaliny ze starodrzewu przekazywane pokoleniem przy budowie nowych domów, zdrowe, żółte jak wosk, pochodzące pewnie z dawnej puszczy obfitującej w kuny leśne.

Krótka historia miejscowości

Kamionka jest obecnie osadą i siedziba gminy, położoną w odległości 11 km na zachód od powiatowego miasta Lubartowa. Przez ponad 400 lat była jednak miastem. Świadczą o tym zachowane księgi miasta Kamionka w Archiwum Państwowym w Lublinie, a pochodzą one z lat 1480 - 1811. Od roku 1576 księgi te były prowadzone w języku polskim, wcześniej po łacinie.

Pierwsza wzmianka o Kamionce w źródłach pisanych pochodzi z roku 1415. Istnieje wprawdzie, odpis aktu datowanego na rok 1381, który proboszcz parafii Dys przedstawił w roku 1645 Trybunałowi Koronnemu w Lublinie, gdzie wśród innych miejscowości wymienia się miasto Kamionkę, jest to jednak falsyfikat.

Data lokacji miasta nie jest dokładnie znana, ponieważ nie zachował się dokument lokacyjny. W roku 1450 wojewoda sandomierski Jan z Oleśnicy, za zezwoleniem króla Kazimierza Jagiellończyka, przeniósł Kamionkę z prawa polskiego na niemieckie, co poprawiło sytuację prawną i gospodarczą mieszkańców. Niedługo potem musiała nastąpić erekcja miasta, gdyż dokument z roku 1458 nazywa Kamionkę miastem. Jego herbem były dwa skrzyżowane klucze.

W 1469 r. Kazimierz Jagiellończyk ustalił w mieście targi, co sobotę i dwa jarmarki: w dzień św. Piotra i Pawła (29 czerwca) i św. Katarzyny (25 listopada).

Kamionka jak większość miast w dawnej Polsce była miastem prywatnym. Właścicielami Kamionki i całego klucza okolicznych dóbr byli, poczynając od XV wieku Tęczyńscy, Oleśniccy, Górkowie, Szamotulscy, Daniłowicze, Michałowscy, Prażmowscy, Puzynowie, Niemyscy, Pepłowscy a od 1735 r. Bielińscy i 1799 r. Zamoyscy, którzy byli również posiadaczami Pałacu w Kozłówce.

W historii Kamionki znane są nazwiska, które od XV wieku do chwili obecnej noszą jej mieszkańcy Borzęcki, Soszka, Wierzchoń, Kożuch i inne.

Mimo wszystkich ograniczeń narzucanych przez dziedziców, Kamionka była miastem w pełnym tego słowa znaczeniu. Miała królewskie przywileje lokacyjne i własne organy sądowe i administracyjne.

Miasteczko miało obieranego wójta, który wraz z ławnikami tworzył ławę, czyli sąd miejski oraz burmistrza, stojącego na czele rady. Istniał też pręgierz, a prawo głosiło, że: „...w procesie za kradzież sprawca będzie przez dwa dni do niego przywiązany i otrzyma dwieście plag rózgami".

 Kamionka od I połowy XVI w. była siedzibą parafii. Pierwotnie od połowy XV w. modlono się w kościele drewnianym (prawdopodobnie był filią kościoła parafii w Dysie). Kościół murowany wzniesiono pod koniec XV lub na początku XVI w.

Polska ludność Kamionki była w całości katolicka (mieszkający w Kamionce Żydzi, jak we wszystkich miastach polskich nie posiadali obywatelstwa miejskiego). Nawet w okresie reformacji ogromna większość mieszkańców została wierna katolicyzmowi. Jednak kościół został na krótki czas oddany kalwinom (ok. 1570 - ok. 1610). Po oddaniu kościoła katolikom został ponownie konsekrowany.

 Wojny z połowy XVII w. przyniosły Kamionce bardzo duże zniszczenia.
W 1656 r. w czasie najazdu Szwedów zniszczeniu uległo wiele dokumentów w tym dawne przywileje królewskie.

 Głównym zajęciem mieszkańców było rolnictwo, a najważniejszym rzemiosłem było tkactwo. Już w XVIII wieku Kamionka znana była z wyrobu płócien oraz samodziałów z wełny owczej. W latach 1831 - 1866 istniał cech tkaczy - płócienników. Domy mieszkalne były wykonane z drewna i poszyte słomą, tylko nieliczne z nich były kryte dachówką. W 1886 roku było 257 domów w tym cztery murowane. Taka zabudowa była szczególnie podatna na zagrożenie pożarowe.
W latach 1816 i 1846 miejscowość uległa zniszczeniu w czasie dwóch wielkich pożarów, a niebrukowane ulice przez ponad pół roku tonęły w błocie.

 Po trzecim rozbiorze Kamionka znalazła się pod panowaniem Austrii, w granicach tzw. Galicji Zachodniej. Po 1809 r. weszła w skład Księstwa Warszawskiego, by po 1815 r. stać się częścią Królestwa Polskiego, związanego z Rosją.

Powoli do Kamionki zaczęła docierać oświata. W r. 1809 istniała tu szkoła „arbitralności obywateli zostawiona", tzn. dzieci uczył prywatnie opłacany przez rodziców nauczyciel. W 1818 r. została utworzona szkoła elementarna, pozostająca pod opieką władz Królestwa Polskiego, która istniała do 1829 r. Ponownie otworzono ją w 1838 r., ale działała z przerwami.

Najbardziej dramatycznym wydarzeniem w XIX wieku był udział obywateli Kamionki w powstaniu styczniowym. „W nocy z 22 na 23 stycznia 1863 roku sprzysiężeni z Kamionki i Kozłówki ściągali do folwarku skrobowskiego (miejscowość Skrobów k. Lubartowa), gdzie po kilku godzinach zebrała się niewielka partia uzbrojona w drągi. Wraz z grupą spiskowców z Lublina zaatakowali garnizon rosyjski w Lubartowie". Po zaciętej walce bitwa zakończyła się porażką powstańców. Sąd polowy skazał na karę śmierci pięciu powstańców wśród nich Józefa Meksułę z Kamionki. W okresie rewolucji 1905 -07 wróciło z zesłania z Syberii po przeszło 40-latach tylko trzech mieszkańców Kamionki. W roku 1869 Kamionka utraciła prawa miejskie, otrzymała status osady i stała się od tej pory siedzibą gminy.

W 1900 ostatnim roku XIX stulecia, postęp cywilizacyjny rozpoczął się od otwarcia apteki w Kamionce. Ożywienie gospodarcze nastąpiło dopiero w pierwszej połowie XX wieku. Wpłynęło na to niewątpliwie założenie w 1904 roku, z inicjatywy ks..Jana Galińskiego, Spółdzielni Spożywców „Przezorność". Jej głównym zadaniem było dostarczanie mieszkańcom osady niezbędnych produktów i towarów gospodarstwa domowego. W 1912 roku powstała w Kamionce Spółka Mleczarska. Już w 1907 r. z inicjatywy mieszkańców Kamionki powołano Straż Pożarną.

 Podczas I wojny światowej, w 1915 roku w pobliżu Kamionki, w bagnistych lasach zwanych Kryjamami, toczyły się zacięte walki między wojskami rosyjskimi i austriackimi, wspieranymi przez polskich legionistów. W Kamionce przebywał wówczas komendant Legionów Józef Piłsudski a jego sztab miał siedzibę na plebanii.

Ważnym wydarzeniem w dwudziestoleciu międzywojennym była budowa drogi bitej z Lubartowa do Kamionki i Michowa. W roku 1921 w Kamionce było 340 domów i 2257 mieszkańców, do roku 1939 liczba mieszkańców wzrosła do około 2500. Głównym źródłem utrzymania było nadal rolnictwo i tkactwo. Istniała również straż pożarna i kółko rolnicze.

Kamionka jako jedna z pierwszych miejscowości w Polsce padła ofiarą hitlerowskich represji w czasie II wojny światowej. Dnia 11 listopada 1939 roku grupa konspiratorów z Kamionki zorganizowała obchody święta niepodległości. Ponieważ Niemcy nie znali wszystkich uczestników zebrania, dn. 15 listopada aresztowano całą miejscową inteligencję. Dnia 6 stycznia 1940 roku zostało rozstrzelanych w Lublinie 17 mieszkańców Kamionki. Nazwiska pomordowanych zapisane są na tablicy znajdującej się w centrum miejscowości, która upamiętnia te tragiczne wydarzenia.Opis aresztowania nauczyciela Wincentego Cyfrowicza przedstawiony przez panią Marię Daniewską z Kamionki: „Pan Wincenty Cyfrowicz był od 1 września 1939 roku kierownikiem szkoły w Kamionce. Ponieważ Niemcy ją zajęli lekcje odbywały się w budynku przy skrzyżowaniu ulicy Kockiej i Lubartowskiej. Właśnie trwały lekcje, gdy w Kamionce pojawił się samochód. Przyszedł gospodarz domu pan Lamberg i powiedział do pana Cyfrowicza, że w Kamionce aresztują wszystkich nauczycieli. Zaproponował, że otworzy tylne drzwi żeby można było uciec. Pan Cyfrowicz jednak nie chciał uciekać i powiedział - jestem Polakiem i mam odwagę umrzeć na swoim posterunku. Uspokoił dzieci i czekał na przyjście Niemców. Niedługo potem weszli Niemcy podeszli do niego i coś powiedzieli po niemiecku. Pan Cyfrowicz powiedział swojemu synowi, który był w klasie, aby zawiadomił mamę i żeby się nie martwili. Założył płaszcz i wyszedł z klasy. Było to 15 listopada 1939 roku". Do domu już nie powrócił.

 W 1942 roku Kamionka stała się głównym ośrodkiem tajnego nauczania w powiecie lubartowskim. Pracą tajnych kompletów kierował proboszcz parafii ks. Michał Słowikowski.

Obszar gminy Kamionka, tak jak i teren ziemi Lubartowskiej został wyzwolony przez 27 Wołyńską Dywizję Piechoty AK w lipcu 1944 r. Sztab 27 WDP AK stacjonował w pałacu w Kozłówce, co zostało upamiętnione tablicą, która umieszczona jest przy głównym wejściu do budynku pałacu

Po wojnie pierwszym ważnym wydarzeniem na początku lat pięćdziesiątych była elektryfikacja Kamionki. Osada stopniowo stawała się centrum administracyjnym i gospodarczym. W miejscowości istnieje Urząd Gminy, Bank Spółdzielczy, Gminna Spółdzielnia SCH, Gminna Biblioteka Publiczna, piekarnia, punkty usługowe oraz sklepy.

W 1994 roku oddano do użytku nowy budynek szkolny, który jest siedzibą zespołu szkół, a w 2000 r. oddano nowoczesną sale gimnastyczną.

Zabytki Kamionki:

Kościół pw św. Apostołów Piotra i Pawła, kaplica grobowa Weysenhoffów, kaplica na cmentarzu grzebalnym, klasycystyczne nagrobki z XIX i początków XX w.

Kościół murowany pod koniec XV lub na początku XVI wieku. Jest najstarszy w powiecie lubartowskim i należy do najstarszych w całym województwie lubelskim. Mimo przekształceń zachował gotycką bryłę, co na Lubelszczyźnie stanowi ewenement.

Kaplica grobowa Weysenhoffów  - wznoszona w latach 1848 - 1858 r. przez Ludwika Szamotę dla właścicieli Samoklęsk Weysenhoffów. Na planie koła. Znajduje się pod nią krypta z grobami Tekli i Jana Weysenhoffów.

 

WPŁYW INNYCH KULTUR NA ŻYCIE MIESZKAŃCÓW KAMIONKI

 Bez wątpienia duży wpływ na życie mieszkańców Kamionki wywarli mieszkający tu od wieków Żydzi. Pierwsza wzmianka o kamionkowskich Żydach pochodzi z końca XVI wieku. Ich liczba wzrosła w XVIII, a szczególnie w XIX wieku. W 1861 roku parafie zamieszkiwało 231 Żydów. Posiadali oni w Kamionce dom modlitwy - synagogę. Przy niej istniał tak zwany Dozór Bóżniczy. Kamionkowski Okręg Bóżniczy utrzymywał się głównie ze składek wiernych i opłat za spełnianie posług religijnych. Dochody przeznaczano na: wynagrodzenie rabina, materiały piśmiennicze, opłatę podatków, prenumeratę czasopism, oświetlenie i ogrzewanie bóżnicy.

W okresie dwudziestolecia międzywojennego Żydzi stanowili połowę ludności Kamionki. Mieszkali przy ulicy Lubartowskiej, Kockiej oraz w Rynku. Trudnili się głownie handlem, dlatego też większość domów była w sąsiedztwie sklepów. W ich posiadaniu była olejarnia i dwie piekarnie. Handlowali prawie wszystkim, począwszy od artykułów spożywczych a skończywszy na przemysłowych. Żyli zgodnie ze swoją religią i przestrzegali wszelkich zasad, które im ona narzucała. Mimo różnicy wyznań ludzie odnosili się do siebie przyjaźnie i egzystowali obok siebie bez większych konfliktów. Jedynie rabin nie utrzymywał kontaktów z Polakami. Dzieci żydowskie uczęszczały najpierw do własnej szkoły, a po jej ukończeniu zaczynały naukę
w szkole polskiej.

 

CIEKAWOSTKI ARCHITEKTONICZNE, OBYCZAJOWE

(PODANIA LUDOWE, LEGENDY, POWIEDZENIA)

 Ciekawostki architektoniczne

Miejscowość zachowała swój układ ulic i rozmieszczenie osady od XVI wieku (1549 rok - Andrzej z Górki wytyczna większy rynek i nowe ulice). Układ ten przetrwał do czasów obecnych. Z tamtych lat przetrwały również niektóre nazwy ulic, takie jak ulica Browarna, Grobelna, Drągowska, Katowska, Kościelna, Niska.

Głównym zajęciem mieszczan Kamionki było rolnictwo, ale zabudowania gospodarcze jak stodoły i obory znajdowały się w oddaleniu od zabudowań mieszkalnych, w trzech punktach. Były to tzw.: Stodoły Litewskie (nazwa pochodzi najprawdopodobniej od miejsca obozowiska wojsk litewskich z okresu sejmu, który uchwalił unię lubelską w1569 r.), Stodoły Zastawskie (za stawem miejskim) i Stodoły Warszawskie (przy drodze do Warszawy).

Legenda o założeniu Kamionki

    Założycielem Kamionki był według legendy rycerz Górka z Kurnika, który za pomoc udzieloną Symeonowi (dziedzicznemu władcy Rusi Czerwonej) przeciwko kniaziowi kijowskiemu Wasylowi został obdarowany przez niego dwoma tysiącami łanów położonymi nad rzeką Wieprz. Rycerz Górka postanowił objąć włości. Dobiwszy do kresu podróży zarządził postój i kazał rozbić obozowisko. Nad ranem wyszedł przed namiot i zmęczony usiadł na kamieniu. Za chwilę zasnął i w sennym majaku zobaczył łany dziewicze porosłe trawą i galopującego kozła sarniaka o pięknym wieńcu rogów. Obudziwszy się zwrócił wzrok w tamtą stronę i na jawie ujrzał ten sam widok. Pognał za kozłem i na wysokim wzniesieniu zastrzelił go z kuszy. Stanąwszy nad sarniakiem wymówił znamienne słowa: „Tam na miejscu obozowiska, gdzie leży kamień, na którym śniłem stanie miasteczko i od kamienia daję mu nazwę Kamionka, a w miejscu, na którym padł wyśniony koziołek stanie moja siedziba i nazwana zostanie Kozłówką, taka jest moja wola".

WYBRANE MIEJSCOWOŚCI GMINY

Kozłówka

W gminie Kamionka znajduje się miejscowość Kozłówka znana w całej Europie ze znajdującego się tam Zespołu pałacowo - parkowego zwanego obecnie Muzeum Zamoyskich.

Najdawniejsze wiadomości związane z tą miejscowością pochodzą już z XVI wieku. W 1676 roku Kozłówka liczyła 34 mieszkańców (bez dzieci), a w 1787 r już 3006. Wzrost liczby mieszkańców związany był z powstaniem ośrodka rozległych dóbr ziemskich.

W roku 1728 Jadwiga Niemyska podsędkowa Ziem Lubelskich ofiarowała swej wnuczce Jadwidze Pepłowskiej majątek, w skład którego wchodziły pobliskie miejscowości. Historia pałacu rozpoczyna się w roku 1735, kiedy to odbył się ślub Michała Bielińskiego z Teklą Pepłowską. W posagu panny młodej znajdowały się dobra kozłowieckie obejmujące 11 wsi oraz miasto Kamionka.

Budowa pałacu zakończyła się w roku 1742. Architektem, który przygotował projekt zespołu pałacowego był Józef II Fontana, a swój wkład w jego powstanie wniósł również brat Michała Bielińskiego - Franciszek, ówczesny marszałek wielki koronny. Człowiek ten znany był ze swego zamiłowania do sztuki i aby zapewnić rozgłos Kozłówce organizował tam przedstawienia teatralne.

W 1799 roku dobra kozłowieckie zakupiła rodzina Zamoyskich. W ich rękach pałac znajdował się do 1944 roku, kiedy to po drugiej wojnie światowej utworzone zostało tam muzeum państwowe, a potem składnica muzealna.

Właścicielem, który najbardziej zasłużył się świetności pałacu był Konstanty Zamoyski. Otrzymał on Kozłówkę w roku 1970 od ojca Jana. Dla nadania większej rangi gromadził cenne dzieła sztuki z całego świata między innymi: dzieła malarstwa, porcelanę, rzeźby i okazy sztuki meblarskiej. Pomieszczania pałacu były ozdobione przez ponad 1000 obrazów.

W latach 1879 - 1907 pałac został przebudowany. W tym czasie powstała kaplica połączona z pałacem przejściem na piętrze i parterze, którą wybudował Jan Heinrich młodszy. Wzorował się on na kaplicy Ludwika XIV, która znajduje się w Wersalu we Francji. Wnętrze kaplicy wzbogacają witraże oraz organy, które umożliwiają organizowanie koncertów organowych.

W latach okupacji niemieckiej wiele osób ukrywało się w Kozłówce. W takich okolicznościach, w latach 1940 -41 na zaproszenie Jadwigi i Aleksandra Zamoyskich, przebywał w pałacu ksiądz Stefan Wyszyński, późniejszy Prymas Polski. W roku 2001 znajdujący się w pobliskiej Kamionce Zespół Szkół otrzymał imię Księdza Kardynała Stefana Wyszyńskiego.

W czasie II wojny światowej żona Aleksandra Jadwiga Zamoyska, w obawie przed zbliżającym się frontem, wywiozła do Warszawy najcenniejsze okazy. Wiele z tych dzieł spłonęło w czasie powstania warszawskiego w 1944 roku. Tymczasem 23 lipca 1944 r. Kozłówkę wyzwoliły oddziały 27 Wołyńskiej Dywizji Armii Krajowej, ale już po dwóch dniach zostały rozbrojone przez Armię Czerwoną.

W 1944 r. zespół pałacowy przeszedł na własność państwa i zostało w nim urządzone, pierwsze na ziemiach wyzwolonych, muzeum. Muzeum w latach 1955 -1977 stało się składnicą muzealną. Spuściznę tego okresu stanowią zbiory prezentowanejako wystawa „socrealizmu".

Od roku 1977 przywrócony został temu miejscu status Muzeum, które w ciągu ostatniego ćwierćwiecza zostało odrestaurowane i jest chętnie odwiedzane przez turystów z kraju i zagranicy. Ostatnio wzbogacone zostało przez otwarcie powozowni.

W skład zespołu pałacowego wchodzą część główna pałac, bliźniaczo podobne budynki kaplica i teatralnia, oficyna kuchenna, dwie kordegardy na planie kwadratu oraz stajnia i powozownia. Całość zamyka brama wjazdowa. Wschodnią część posiadłości znajduje zespół parkowy, w którym znajdują się pięknie kwitnące rabaty, urokliwe alejki spacerowe, fontanna i pomnik żołnierzy francuskich kampanii napoleońskiej z 1812 roku. W głębi parku znajduje się plac zabaw. Przygotowany jest on z myślą o dzieciach, gdzie mogą wypocząć i rozwijać swoją sprawność fizyczną.

W 1994 roku w 50 rocznicę powstania muzeum została otwarta wystawa pt; „Zamoyscy - dzieje rodu". W uroczystości uczestniczył hrabia Adam Zamoyski - wnuk stryjecznego brata Konstantego Zamojskiego - Adama. Przybył on z Kanady, gdzie mieszkał na stałe. Wystawa była okazją do wspominania dawnych dziejów i zapoznania się z historią rodu Zamoyskich.

Muzeum Zamoyskich jako placówka kulturalna wielokrotnie była wyróżniana nagrodami i różnymi certyfikatami. Do najważniejszych można zaliczyć:

-Medal Europa Nostra 1997(za znakomite odnowienie unikatowego zespołu pałacowo-parkowego oraz zachowanie starej kolekcji malarstwa i mebli rodziny Zamoyskich przyznany przez Międzynarodową Komisję Ekspertów
za rok 1997),

-Złoty Medal " na najlepsze prace z zakresu ochrony zabtykowych założeń ogrodowych w 1999 roku" (za utrzymanie i pielęgnację założenia pałacowo-parkowego w Kozłówce, przyznany przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego),

-Certyfikat Zatwierdzenia ISO 9001:2000 (przyznany w 2001)

-Honorowy tytuł "Ambasador Województwa Lubelskiego2000" (za promocję i budowanie korzystnego wizerunku regionu lubelskiego, przyznany przez Przewodniczącego Kapituły Tytułu - Marszałka Województwa Lubelskiego),

-Certyfikat "Perła w Koronie Województwa Lubelskiego"

Na południe od Kozłówki znajduje się kompleks leśny o przewadze boru sosnowego i dębowego, zwany Lasami Kozłowieckimi. W ich południowej części znajduje się rezerwat „Kozie Góry", utworzony w 1958 roku w celu zachowania fragmentu lasu pochodzenia naturalnego z udziałem dębu szypułkowego, który występuje tu w pobliżu swego zasięgu geograficznego. Rosną tu dęby w wieku 250 lat i sięgające wysokością 30 m. Miejsce to jest ostoją roślin i zwierząt. Wśród ptaków występują tu rzadkie gatunki takie jak: dzięcioł czarny, słowik szary czy kowalik.

Syry

Nazwa wsi pochodzi od klinowatych pól w kształcie serów, wytyczonych jeszcze w czasach cesarskich. W czasie I wojny światowej Syry zostały całkowicie spalone. Ten sam los spotkał wieś w czasie II wojny, a o walkach w tej okolicy mówi napis na pomniku: ,,Cześć bohaterskim żołnierzom Armii Ludowej pod dowództwem ppłka. ,,Mietka" (Mieczysława Moczara) i partyzantom radzieckim z oddziału Czepigi, którzy w okolicznych lasach dn. 12.5.1944 r. stoczyli zwycięski bój z oddziałami SS,,Wiking'' w walce o naszą i waszą wolność. W 25 rocznicę bitwy - społeczeństwo powiatu lubartowskiego 1969 r.

Napis na pomniku mówi o bitwie stoczonej pomiędzy zgrupowaniem Armi Ludowej a Niemcami, w dniach 12-14 maja 1944 roku w okolicach wsi Dąbrówka, Syry i Amelin.

Po wojnie wieś odbudowała się, otrzymała światło, punkt biblioteczny, Klub Książki i Prasy ,,Ruch'' oraz sklep spożywczo - przemysłowy.

W 1981 r. dzięki ogromnemu zaangażowaniu wiejskiej społeczności i ówczesnego proboszcza ks. Tadeusza Berezy, w centrum miejscowości została wybudowana kaplica pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy, należąca do parafii w Kamionce. Budowa została rozpoczęta pomimo sprzeciwu władz.

W 1996 r. mieszkańcy miejscowości otrzymali do użytku nowy budynek remizo - świetlicy.

Samoklęski

Nazwa Samoklęski występuje w starych dokumentach XV- wiecznych (pierwsza wzmianka 1417 r. - Sowoclanski), a także u Długosza w księdze „Liber Beneficiorum". Wieś ta była dziedziczona kolejno przez: Ożarowskich (w pierwszych latach istnienia obowiązywała nazwa Sowoklęski), Tęczyńskich, Lubomirskich, Sieniawskich, a w wieku XVIII Czartoryskich. Od 1800 r. pułkownik Ciesielski, wychowawca młodych Czartoryskich, który otrzymał ten majątek w dożywocie rozpoczął budowę nowego dworu. Natomiast Izabela Czartoryska założyła w Samoklęskach park w stylu angielskim z wieloma egzotycznymi drzewami, oranżerią i roślinami krajów południowych. Był to wtedy najpiękniejszy park na Lubelszczyźnie.

W roku 1824 roku Samoklęski kupił generał Jan Weyssenhoff. Za udział w powstaniu listopadowym został zesłany w głąb Rosji. Po powrocie w 1833 r. mieszkał w Samoklęskach, aż do śmierci. Pochowany obok żony w Kaplicy Grobowej w Kamionce wzniesionej obok Kościoła.

Samoklęski, pałac Weyssenhoffów, wzniesiony ok. 1800 r. w stylu klasycystycznym, wg projektu znanego architekta Christiana Piotra Aignera.  Przebudowany w 1883 r.

W 1881 roku posiadłość otrzymał powieściopisarz Józef Weyssenhoff, który ją rozbudował nadał jej charakter pałacowy. Z powodu rozrzutności (m. in. gra w karty) stracił majątek na rzecz ordynata Maurycego Zamoyskiego. Ostatnimi właścicielami Samoklęsk byli Róża i Wacław Kuszlowie, którzy prowadzili tu do 1939 r. dobrze properujące gospodarstwo.

Obfitość wód i mokradeł sprzyjała bogatej roślinności, a w lasach i na bagnach trudnych do przebycia żyły zwierzęta i ptactwo wodne. Poszczególne obszary leśne miały swoje nazwy, jak: Kryjamy, Wielki Las, Borek, Wykietek, Góry, Niziny, Bratnik, Zalesie, które przetrwały do dnia dzisiejszego. Józef Weyssenhoff urządzał w nich polowania na dziki, sarny i lisy, a piękne widoki przyrody wykorzystał w powieści „Soból i panna".

Wg relacji ludności, w 1944 r. żołnierze Armii Czerwonej, którzy weszli na te tereny po Armii Krajowej dokonali dewastacji pałacu, jego księgozbiorów oraz częściowo zabytkowego drzewostanu pięknego parku.

Po wojnie posiadłość została rozparcelowana. Z 560 ha gruntów - 245 ha przeznaczono na utworzenie Państwowego Gospodarstwa Rybackiego (istnieje do dziś jako Gospodarstwo Rybackie). Z pozostałych ziem utworzono nowe gospodarstwa rolne lub powiększono już istniejące. W 1969 r. park i pałac zostały przekazane zakładowi opieki społecznej.

W 1971 r. część terenu dawnego parku została przeznaczona na plac szkoły podstawowej, która została wówczas tutaj wzniesiona. Do 1954 roku Samoklęski były siedzibą gminy.

Starościn

Pierwsze wzmianki pisane o tej miejscowości pochodzą z roku 1459 (nazwa Starosczyn). Wzmianka ta mówi o przejęciu w spadku własności szlacheckiej Starościn przez Rafała i Sięgniewa z Ożarowa. Ożarowscy herbu Rawa byli potwierdzonymi w źródłach właścicielami do końca XV w.

W czasie powstania styczniowego 1863 roku właścicielami Starościna byli Cieszkowscy. Dziedziczka Emilia Cieszkowska zasługuje na szczególną uwagę. Znana z pracy społecznej, założyła z własnych funduszy szkółkę elementarną na wsi. Starościn od początku powstania był ważnym punktem łączności powstańczej. Tutaj znajdował się skład mundurów dla powstańców, a Cieszkowska dzięki swoim kontaktom z Galicją przywoziła broń, amunicję i mundury. Z własnych pieniędzy wyposażyła oddział powstańczy w Starościnie. Założyła również szpital, do którego zwoziła rannych powstańców. Jako kurierka wielokrotnie zatrzymywana, a swoje ocalenie zawdzięczała swojej odwadze i przytomności umysłu. W lutym 1864 roku zatrzymana w Rozwadowie przez Austriaków, ale udało jej się uciec i przedostać za granicę.

W niepodległej już Polsce, na przełomie 1926/1927 r. w Starościnie została założona parafia. Równocześnie z parafią ówczesny proboszcz ks. Józef Baranowski powołał Ochotniczą Straż Pożarną, która działa do dziś dnia.

Okres okupacji nie oszczędził mieszkańców wsi. Dnia 4 czerwca 1943 r. żandarmeria niemiecka z Lublina przyjechała do małego przysiółka o nazwie Kruk, leżącego w południowo - zachodniej części Starościna, na skraju lasu. Z domostw zostali wyciągnięci mężczyźni powyżej 14 roku życia i dokonano egzekucji
9 mieszkańców, a wioskę spalono. Z miejsca egzekucji udało się zbiec jednemu mężczyźnie. Istnieją dwie wersje tych wydarzeń. Jedna bardziej oficjalna mówi o prowokacji Niemców, którzy rzekomo przebrali się za partyzantów i zostali gościnnie przyjęci przez mieszkańców Kruka. Za co później dokonano egzekucji i spalenia osady.

Drugą wersję, jako prawdziwa powtarzają mieszkańcy Starościna. Wg niej mieszkająca w osadzie panna z dzieckiem, skłócona z sąsiadami doniosła Niemcom o pomocy, jakiej udzielają mieszkańcy Kruka partyzantom. Dzień po egzekucji dokonanej przez Niemców, partyzanci mieli dokonać egzekucji na tejże kobiecie. Zbiorowa mogiła rozstrzelanych znajduje się na cmentarzu w Starościnie. Na miejscu egzekucji mieszkańcy postawili najpierw Krzyż a następnie w 1992 r. Pamiątkowy obelisk z tablicą poświecony pomordowanym.

Starościn jest wsią położoną około 8 kilometrów na południe od Kamionki. Znajduje się tam Szkoła Podstawowa, ośrodek zdrowia i dwie piekarnie zaopatrujące mieszkańców województwa w świeże pieczywo. Mieszkańcy tej miejscowości zajmują się głównie rolnictwem.

Starościn, Kościół parafialny pw. Matki Boskiej Anielskiej.

Rudka Gołębska

Pierwsze wzmianki pisane pochodzą z roku 1425, kiedy to miejscowość nazywała się Ruda. Kolejne informacje pochodzą z roku 1482 i mówią o tym, że dobra te dziedziczą Piotr i Jan Pruszyńscy z Rudna. Rudka Gołębska leży około 2 kilometry na zachód od Kamionki.

Siedliska

Informacja z roku 1466 podaje nieco inną nazwę miejscowości Szyedliska, należały wówczas do klucza dóbr Kamionki Anny Oleśnickiej.  Siedliska leżą około trzy kilometry na wschód od Kamionki.

Wydawnictwo: „Lubartów i Ziemia Lubartowska" z 1972 roku, opisuje twórczość artystyczną mieszkanki Siedlisk pani Izabeli Prażmo. Jej prace w zakresie haftu już w szkole podstawowej były wyróżniane przez nauczycieli. Z czasem zaczęła wykonywać prace na zamówienie. Wśród nich znajdowały się sztandary, proporce
i znaczki okolicznościowe.

Mieszkańcy wsi zajmują się głównie rolnictwem, w tym kilku gospodarzy prowadzi duże gospodarstwa sadownicze.

Dąbrówka

W 1375 roku Dąbrówka była własnością szlachecką a jej właścicielem był w tym czasie Pietrasz z Dąbrówki. Miejscowość nosiła wtedy nazwę Dambrówka. Później należała do Tęczyńskich i Oleśnickich. W 1450 r. król Kazimierz Jagiellończyk przeniósł ją z prawa polskiego na średzkie.

Obecnie jej wiejski charakter i czyste środowisko sprawiają, że zamieszały w tej okolicy rodziny pochodzące z terenów miejskich, a nawet z zagranicy. Działają tu również osoby zrzeszone w „Stowarzyszeniu Dla Ziemi" i propagujące idee ekologiczne oraz kultywowanie tradycji regionalnych. Niektórzy mieszkańcy zajmują się wykonywaniem bębnów.

OŚWIATA W GMINIE

W 1809 r. w Kamionce istniała szkoła, w której dzieci uczył prywatnie opłacany przez rodziców nauczyciel. W 1818 r. została utworzona szkoła elementarna, pozostająca pod opieką władz Królestwa Polskiego. Istniała do 1829 r. Ponownie otworzono ją w 1838 r., ale działała z przerwami, a nauczyciel Antoni Puliński skarżył się w 1846 r. iż nie otrzymuje wynagrodzenia za swoją pracę. W niepodległej Polsce działała siedmioklasowa Szkoła Powszechna, której kierownikiem był Franciszek Tatarkowski. Od 1 września 1939 r. jego funkcję przejął Wincenty Cyfrowicz, który znalazł się w grupie innych nauczycieli i całej miejscowej inteligencji aresztowanej i zamordowanej przez Niemców. W okresie okupacji w Kamionce był główny ośrodek tajnego nauczania w powiecie lubartowskim. Pracą tajnych kompletów kierował proboszcz parafii ks. Michał Słowikowski.

W okresie powojennym szkoła mieściła się w XIX - to wiecznym budynku dawnego sądu.

Brak nowego budynku szkolnego było wielką bolączką jeszcze w latach osiemdziesiątych XX w. Dopiero w 1994 r. oddano nowy, przestronny budynek, w którym mieści się Zespół Szkół w Kamionce, wraz z oddaną w 2000 roku nowoczesną salą gimnastyczną.

W skład Zespołu Szkół w Kamionce im. Księdza Kardynała Stefana Wyszyńskiego wchodzą:

-Szkoła Podstawowa,

-Gimnazjum,

-4 - letnie Technikum (zawód kucharz),

-2 - letnia Zasadnicza Szkoła Zawodowa (zawód kucharz małej gastronomii)

Do szkół ponadgimnazjalnych uczęszczają uczniowie nie tylko z naszej gminy, ale z całego powiatu lubartowskiego. Poza Kamionką, na terenie gminy pracują dwie szkoły podstawowe: w Samoklęskach (z salą gimnastyczną) i w Starościnie.

ŻYCIE KULTURALNE (MIEJSCA SPOTKAŃ)

Miejscami, w których dawniej odbywało się życie kulturalne w Kamionce były: ratusz, za którym znajdował się plac pod występy teatralne, kościół oraz szkoła. Duży wkład w szerzenie kultury na terenie Kamionki w okresie dwudziestolecia międzywojennego włożył kierownik szkoły pan Franciszek Tatarkowski. Jego dziełem było zorganizowanie w Kamionce Koła Młodzieży Wiejskiej „Siew". Prowadził on również chór młodzieżowy, który występował w kościele i na akademiach w rocznice państwowe. Wyreżyserował wiele poważnych sztuk teatralnych takich jak: „Karpaccy górale", „Chata za wsią", „Białe fartuszki" i inne, przeważnie o treści patriotycznej, które były wystawiane w ratuszu. Co roku na Święta Bożego Narodzenia wystawiał Jasełka. Obecnie działalnością kulturalną zajmuje się Gminny Ośrodek Kultury, Biblioteka, szkoły, Parafia Rzymsko - Katolicka.

W Gminnym Ośrodku Kultury działa od 1994 r. Kapela Ludowa „TO I OWO" która wyposażona w piękne stroje regionalne, swoją grą i śpiewem uświetnia wiele uroczystości organizowanych z okazji świąt narodowych, okazjonalnych i jubileuszy. GOK prowadzi również kilka klubów i kółek zainteresowań dla mieszkańców gminy. Są to: koło plastyczne, koło kolekcjonerskie, klub seniora, klub fotograficzny. Działa tu kawiarenka internetowa

Co roku przy parafii odbywa się jednodniowy festiwal piosenki religijnej „SACRO SONG". W festiwalach uczestniczy zawsze wiele zespołów i solistów z całego województwa.

Na terenie gminy działają również trzy zespoły śpiewacze przy Kołach Gospodyń Wiejskich w Kozłówce i Kierzkówce.

W Samoklęskach działa Wiejski Ośrodek Kultury, współfinansowany z Funduszy Unii Europejskiej

Gminna Biblioteka Publiczna w Kamionce im. Józefa Ignacego Kraszewskiego posiada trzy filie: w Samoklęskach, Kozłówce i Starościnie. Placówka współpracuje ze szkołami, odbywają się tam lekcje biblioteczne z udziałem dzieci i młodzieży. W pomieszczeniach bibliotecznych odbywają się również wystawy i pokazy prac plastycznych, fotograficznych i innych.

 DAWNA MODA, FRYZURY, UBIORY (STROJE LUDOWE)

Kamionkowskie stroje regionalne były pośrednie między mazurskimi a podlaskimi. Zaniknęły one prawie całkowicie w okresie dwudziestolecia międzywojennego.

Strój męski składał się z długich spodni wpuszczanych w buty z długimi cholewami i marynarki prostej z małymi wyłogami, kamizelki oraz czapki typu maciejówka (wszystko w kolorze szarym lub granatowym). Okrycie wierzchnie zimowe było proste do połowy kolan, watowane. (Dawniej noszono sukmanę z sukna samodziałowego ze stanem do pasa, od pasa do połowy łydek klosz, która zaniknęła pod koniec XIX wieku). Zimowym nakryciem głowy była czapka zimowa barankowa, stożkowata (wierzch wciśnięty do środka).

Strój kobiecy stanowił kaftan prosty do połowy uda, zapinany na guziki lub haftki, spódnica długa do kostek, kloszowa. Do tego na święto zakładano zapaskę z cienkiego materiału, na co dzień zapaskę samodziałową, tak zwaną burcochę). Okrycie wierzchnie zimowe to szuba prosta do połowy kolan, watowana. Nakrycie głowy to chustka, na lato cienka w kwiaty, na zimę gruba, wełniana. Mężatki nosiły korale kupione przez męża, nieraz bardzo długie.

 MIEJSCA PAMIĘCI NA TERENIE GMINY

Tablica poświecona pomordowanym przez Niemców patriotom z Kamionki.Uroczystość odsłonięcia miała miejsce 8 listopada 1992 roku.

Tekst umieszczony na tablicy: Pamięci mieszkańców Kamionki rozstrzelanych przez hitlerowców 6 stycznia 1940 r. za patriotyczny zryw 11 listopada 1939 r.,Błażejczyk Alfred lat 28,Bogdan Jan,Cyfrowicz Wincenty lat 48,Gebal Klemens lat 23,Ks. Gintowt-Dziewałtowski Piotr lat 47,Ks. Hunicz Antoni,Klamut Franciszek,Krupa Edward lat 28,Laskoś Marian lat 45,Mazurkiewicz Franciszek,Pietrzela Ignacy lat 20,Smolak Bronisław lat 23,Szatkowski Michał lat 34,Wesołowski Józef lat 29,Zawadzki Józef lat 72.

Tablica granitowa z nazwiskami 15 mieszkańców Kamionki, którzy zostali aresztowani 11 i 15 XI 1939 r. i rozstrzelani przez gestapo 6 I 1940 r. Tablica jest przytwierdzona do kamienia umieszczonego na cokole obok Dębu Pamięci Narodowej w parku w Kamionce. Ufundowana z datków społeczeństwa i przez władze gminy.

Pamiątkowy obelisk poświęcony pomordowanym przez Niemców, dn. 04. 06. 1943 r. mieszkańcom przysiółka o nazwie Kruk, leżącego na południowym zachodzie wsi Starościn na skraju lasu. Tablica na obelisku zawiera nazwiska 9 pomordowanych: Białek Antoni 39 lat, Wójcik Stefan 23 lata, Sugier Józef 44 lata, Woliński Stefan 22 lata, Woliński Józef 15 lat, Reszka Ignacy 21 lat, Woch Stanisław 24 lata, Sałyga Józef 14 lat, Paprota Feliks 74 lata. Obelisk ufundowany w 1992 r., przez mieszkańców Starościna znajduje się na skraju lasu nieopodal miejsca egzekucji.

 

 

OSOBY ZNANE, ZWIĄZANE Z TERENEM GMINY KAMIONKA

Józef Piłsudski (1867-1935)polski działacz niepodległościowy, dowódca wojskowy, polityk, naczelnik państwa Polskiego i naczelny wódz Armii Polskiej, pierwszy marszałek Polski; dwukrotny premier Polski.

Postać tego wybitnego Polaka pojawia się także na terenie naszej gminy. W czasie I wojny światowej Piłsudski przebywał w sierpniu 1915 r. na Ziemi Lubartowskiej. Obecność żołnierzy Legionów Polskich była związana z kolejnym etapem walk mających na celu wypędzenie Rosjan z tej części Królestwa Polskiego.

W dniu 5 sierpnia w Ożarowie (miejscowość obecnie nie istnieje, znajduje się w granicach wsi Samoklęski) pod Samoklęskami wydał słynny rozkaz do legionistów w pierwszą rocznicę wymarszu pierwszej ,,kompanii kadrowej" z Krakowa. Czytamy w nim min.: ,,... Żołnierze! Dziś po roku wojny i pracy smutno mi, ze powinszować wam wielkich triumfów nie mogę, lecz dumny jestem, że dzisiaj z większym spokojem niż rok temu mogę do was jak ongi zawołać: Chłopcy! Naprzód! Na śmierć lub życie, na zwycięstwo czy na klęski - idźcie czynem wojennym budzić Polskę do zmartwychwstania!". Rozkaz ten upowszechniony był później w formie druku ulotnego.

Walki w okolicach Kamionki, określone jako tzw. bój pod Kamionką charakteryzowały się bardzo dużą rozległością. Rozgrywały się bowiem na terenie wielu okolicznych wiosek (Kozłówka, Samoklęski, Rudka Gołębska, Rudno, Ciemno, Kierzkówka i in.), a zakończyły się 6 sierpnia 1915 r. wyparciem Rosjan z Kamionki. Kamionka stała się wówczas, na krótko miejscem koncentracji wszystkich podległych Piłsudskiemu jednostek, a sam komendant wraz ze sztabem kwaterował na plebanii. Mieszkańcy zgotowali legionistom owacyjne powitanie, a wielu z nich czynnie zaangażowało się do walki o niepodległość, zasilając poszczególne pułki Legionów.

Józef Weyssenhoff (1860-1932) - baron, powieściopisarz, poeta, krytyk literacki, wydawca. Studiował prawo na Uniwersytecie w Dorpacie. W 1881 roku odziedziczył dobra w Samoklęskach, w których gospodarował. Bogactwo przyrody pozwalało mu oddawać się swej przyjemności - urządzaniu polowań na dziki, sarny i lisy. Piękne widoki okolic Samoklęsk wykorzystał do opisów przyrody i życia łowieckiego w powieści „Soból i panna" (1911). Dzięki temu został uznany za świetnego stylistę i mistrza opisów takiej tematyki. Z powodu swej rozrzutności stracił rodowy majątek Samoklęski, na rzecz ordynata Maurycego Zamoyskiego. Zmarł w Warszawie.

Leon Wyczółkowski Kopanie buraków 1893

Leon Wyczółkowski (1852-1936) - polski malarz, grafik i rysownik, jeden z czołowych przedstawicieli okresu Młodej Polski w nurcie malarstwa realistycznego. Uczęszczał przez kilka lat do Szkoły Powszechnej w Kamionce. Okres dzieciństwa spędzony na łonie przyrody w naszym regionie miał wpływ na kształtowanie się i rozwój jego twórczości. Zapamiętane widoki przelał na płótno w obrazach z cyklu ,,Kopanie buraków.

Ksiądz Prymas Stefan Wyszyński (1901 - 1981)

W czasie II wojny światowej, od 1 sierpnia 1940 r. do początku września 1941, ksiądz Stefan Wyszyński ukrywał się przed Niemcami w majątku kozłowieckim. Przebywał tu na zaproszenie Aleksandra i Jadwigi Zamoyskich jako kapelan sióstr franciszkanek z Zakładu dla Ociemniałych w Laskach, które wraz z grupą podopiecznych także znalazły tutaj schronienie. Wykłady księdza Wyszyńskiego dla sióstr oraz dyskusje, w których brali udział także inni ukrywający się u Zamoyskich goście, nazywane były "Akademią Kozłowiecką". Spełniając także posługę duszpasterską, ksiądz S. Wyszyński odprawiał Msze św. i nabożeństwa w Kozłówce oraz w innych pobliskich miejscowościach. Był również zaangażowany w tajne nauczanie.

Na łączniku między pałacem, a kaplicą pałacową Muzeum Zamoyskich w Kozłówce umieszczono popiersie i tablicę upamiętniającą postać Księdza Prymasa Stefana Wyszyńskiego i jego pobyt w Kozłówce. Uroczyste odsłonięcie nastąpiło 9 czerwca 2000 roku.

Józef Niećko (1891-1953) - znany autor i działacz ruchu ludowego w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Urodził się w Kozłówce w rodzinie chłopskiej. Był samoukiem, autorem utworów literackich, a przede wszystkim licznych publikacji i poradników dla aktywistów organizacji wiejskich oraz autorem wielu opowiadań. Ogłosił blisko 800 korespondencji, artykułów, polemik i opowiadań drukowanych między innymi w takich czasopismach jak: „Zorza", „Lud Polski", „Drużyna", „Nasza Drużyna", „Siew", „Wici", „Gromada-Gazeta Ludowa", „Młoda Myśl Ludowa", „Chłopski Świat", „Chłopi i Państwo". Józef Niećko należał do pokolenia pisarzy-społeczników, którzy często wywodząc się z nędzy wiejskiej stanowili przysłowiową „sól polskiej ziemi".

Leon Karol Monnë (1910 - 1990) - doktor medycyny, podpułkownik rezerwy. Jego przodkowie pochodzili z Francji. Protoplastą rodu Monnë w Polsce był żołnierz Wielkiej Armii Napoleona, który pozostał w Polsce podczas odwrotu Napoleona spod Moskwy w 1812  - 1813 r. Dziadek Leona Karola był synem owego żołnierza. Leon Monnë wykształcenie lekarza wojskowego zdobył w okresie międzywojennym, był specjalistą chirurgiem, a jednocześnie podporucznikiem. Gdy wybuchła II wojna światowa walczył pod Mławą (1 - 4 IX 1939 r.), brał udział w obronie Warszawy, był lekarzem w powstaniu warszawskim 1944 r. Po upadku powstania przedostał się do Krakowa i tam pracował jako lekarz. Powołany do wojska i jako chirurg wojskowy brał udział w operacji ,,Wisła". Po zdemobilizowaniu z wojska w 1952 r. mógł zrealizować swoje marzenia pracy na wsi. Wówczas to podjął pracę w Kamionce, gdzie zorganizował pierwszy w osadzie Ośrodek Zdrowia. Pracował w nim do końca życia jako kierownik Gminnego Ośrodka Zdrowia. Mieszkał w sąsiednich Samoklęskach. Swojej pracy poświęcił się całkowicie, miał ogromny wpływ na podniesienie poziomu oświaty zdrowotnej w gminie. Poza pracą zawodową działał społecznie w Polskim Czerwonym Krzyżu, Towarzystwie Wiedzy Powszechnej, Klubie Oficerów Rezerwy. Był wielokrotnie nagradzany różnymi odznaczeniami państwowymi, ale ważniejsza była wdzięczność dwóch pokoleń mieszkańców gminy, z których znaczną część znał od urodzenia i którzy mówili o Nim ,,Nasz doktor". Dwa lata po śmierci doktora w 1992 r. odbyła się uroczystość nadania imienia dr Leona Monnë Gminnemu Ośrodkowi Zdrowia w Kamionce.

Ks. Michał Słowikowski (1898 - 1991) - święcenia kapłańskie otrzymał w 1924 r. Przez większość życia był związany z Lublinem gdzie m.in. był dyrektorem Gimnazjum i Liceum Biskupiego. Na początku okupacji hitlerowskiej został aresztowany i uwięziony na Zamku Lubelskim, skąd udało mu się wydostać. Od kwietnia 1940 do lata 1945 r. był proboszczem w Kamionce. W tym czasie stał się współorganizatorem i nauczycielem tajnego nauczania. Pod jego kierunkiem w 1942 r. Kamionka stała się głównym ośrodkiem tajnego nauczania w powiecie lubartowskim. W czasie proboszczowania w Kamionce wiele razy spotykał się z ks. Stefanem Wyszyńskim, ukrywającym się w majątku Zamoyskich w Kozłówce.

Franciszek Szczygieł (1917 - 1989) mieszkaniec Bratnika, rzeźbiarz ludowy, z zawodu rolnik. Rzeźbił z zamiłowania od najmłodszych lat. Natchnienie czerpał z tradycji religijnej i życia wiejskiego - świadczą o tym m.in. rzeźby:,,Chrystus frasobliwy", ,,Chrystus Biczowany", ,,Międlenie lnu", ,,Prząśniczka", ,,Orka wołami". Jako surowca używał drewna lipowego i olchowego, kamienia i gliny. Jego rzeźby znajdują się w zbiorach Muzeum Lubelskiego w Lublinie i Muzeum Regionalnego w Lubartowie. Mimo, iż nie był członkiem Lubartowskiego Towarzystwa Regionalnego wielokrotnie był przez jego zarząd doceniamy i honorowany dyplomami i nagrodami.

Izabela Prażmo - mieszkanka Siedlisk, zajmowała się twórczość artystyczną Jej prace w zakresie haftu już w szkole podstawowej były wyróżniane przez nauczycieli. Z czasem zaczęła wykonywać prace na zamówienie. Wśród nich znajdowały się sztandary, proporce i znaczki okolicznościowe. Jej prace wielokrotnie były wystawiane na wystawach w Muzeum Regionalnym w Lubartowie (1996 r.).

Janusz Cyfrowicz - ur. W 1929 r. w Kamionce, w której mieszka nadal. Porucznik w korpusie oficerów Służby Zdrowia. Instruktor fotografii z uprawnieniami 1 - szej kategorii, wyróżniony medalem 150 - lecia fotografii. Autor wielu wystaw fotograficznych eksponowanych m.in. w salach Muzeum Regionalnego w Lubartowie (ostatnia wystawa w Muzeum otwarta 16. 02. 2010 r., poświecona 35 - leciu  Klubu Fotograficznego ,,Zdrowie" oraz 80 - tych urodzin autora wystawy). Zasłużony działacz kultury, zasłużony dla miasta Lubartowa (najnowsza wystawa otwarta 25. 02. 2010 r. w Sali Rycerskiej Starostwa Powiatowego ,,Żołnierz i lekarz ... - pro Memoria: dr p.płka - Leona Monnë" . Przygotowywał i przygotowuje nadal oprawę w postaci wystaw fotograficznych wielu uroczystości odbywających się na terenie gminy, a także powiatu. Wykonuje dokumentację fotograficzną niemal wszystkich ważniejszych uroczystości gminy i powiatu. Znany społecznik i aktywny członek Lubartowskiego Towarzystwa Regionalnego, dla którego bezinteresownie przekazuje potrzebne fotografie. Tematyka jego prac jest bardzo różnorodna, ale najważniejsze  to ekologia i ochrona środowiska. Ze względu na podejmowanie ,,drażliwych" tematów, dotyczących zanieczyszczeń okolicznych terenów nazywany ,,ekologicznym sumieniem regionu".

Bibliografia

Literatura:

1. Brożek K., Życie i praca dr med. ppłk. rez. Leona Karola Monne, [w:] Lubartów i Ziemia Lubartowska, red. W. Śladkowski, B. Gąsior, Lubartów 1993, s. 439 - 441.

2. Chabiński M., Gospodarka Kamionki w okresie 40 -lecia PRL, [w:] Lubartów i Ziemia Lubartowska, red. W. Śladkowski, B. Gąsior, Lubartów 1990, s.111 - 119.

3. Cieszko M., Dzieje Kamionki 1815 - 1869 roku, praca dyplomowa, Lublin 2010.

4. Cieszko M., Miejscowości Gminy Kamionka do 1914 roku, Kielce 2000.

5. Cyfrowicz J., Powiedz mamie, że idziemy na Warszawę, [w:] Lubartów             i Ziemia Lubartowska, red. W. Śladkowski, B. Gąsior, Lubartów 1993, s.281 -286.

6. ,,Dziennik Wschodni" 1996, nr 224

7. Gajos B., Egzekucja w Kruku - w 60. rocznicę wydarzeń, ,,Głos Garbowa",    XI -XII 2003, s. 17

8. Gmina Kamionka, ,,Kurier Lubelski" 2006, nr 197, s. XI, (dodatek Gminy Lubelszczyzny)

9. Hirsz Z. J., Lata wojny i okupacji (1939-1944), [w:] Lubartów z dziejów miasta i regionu, Lublin 1972, s. 117 - 139.

10. Jędrusik Stanisław, Sylwetki twórców. Izabela Prażmo. Franciszek Szczygieł, [w:] Lubartów i Ziemia Lubartowska, Lublin 1972, s. 139 - 141.

11. Kalendarz Lubelski 1983, s. 25 -26

12. Kuraś S., Słownik historyczno-geograficzny województwa lubelskiego             w średniowieczu, Dzieje Lubelszczyzny, t. III, Warszawa 1983.

13. Ligęza Z. O strojach ludowych regionu lubartowskiego (cz. druga),               [w:] Lubartów i Ziemia Lubartowska, Lublin 1958, s. 18 - 19.

14. Lulek J., Dole i niedole sędziwego miasteczka, [w:] Lubartów i Ziemia Lubartowska, Lublin 1958, s.22 - 26

15. Lulek J.., Lubartów i okolice, Lublin 1985.

16. Lulek J., Materiały do historii szkolnictwa w powiecie lubartowskim (1831 - 1863), [w:] Lubartów i Ziemia Lubartowska, red. J. Lulek i in., B. Gąsior, Lublin 1964, s. 125.

17. Lulek Z., Związki Leona Wyczółkowskiego z regionem Lubartowskim, [w:] Lubartów i Ziemia Lubartowska, red. W. Śladkowski, B. Gąsior, Lubartów 1983, s.221 - 223.

18. Kosior S., Ofiary hitleryzmu w powiecie lubartowskim, [w:] Lubartów i Ziemia Lubartowska, Lublin 1961, s. 7 - 10.

19. Kozioł M., Kronika ważniejszych wydarzeń, [w:] Lubartów i Ziemia Lubartowska, red. W. Śladkowski, B. Gąsior,  Lubartów 1993, s.427 - 430.

20. Kozioł M., Ksiądz infułat Michał Słowikowski, [w:] Lubartów i Ziemia Lubartowska, red. W. Śladkowski, B. Gąsior,  Lubartów 1993, s.437 - 438.

21. Kozioł M., Wydarzenia kulturalne, [w:] Lubartów i Ziemia Lubartowska, red. W. Śladkowski, B. Gąsior, Lubartów 1990, s.261.

22. Michalski W., Tradycje literackie Lubartowa i Ziemi Lubartowskiej, Lubartów 1994.

23. Olszewski S., Wspomnienia o poległych na terenie Kamionki w latach 1939 - 1945, [w:] Lubartów i Ziemia Lubartowska, Lublin 1961, s. 6 - 7

24. Powiat lubartowski - informator turystyczny.

25. Puliński C., Kamionka. Ludzie, fakty, wydarzenia.

26. Rećko J., Józef Piłsudski i jego żołnierze na ziemi Lubartowskiej, [w:] Lubartów i Ziemia Lubartowska, red. W. Śladkowski, B. Gąsior, Lubartów 2000, s.117 - 128.

27. Słowikowski M. , Tajne szkolnictwo w powiecie lubartowskim, [w:] Lubartów i Ziemia Lubartowska, Lublin 1972, s. 118 - 120.

28. Szczepaniak J., Historia miasta Kamionki, [w:] Lubartów i Ziemia Lubartowska, red. W. Śladkowski, B. Gąsior, Lubartów 1993, s. 147 - 166.

29. Szczepaniak J., Niezwykłe dzieje zwykłej Kamionki, „Sztandar Ludu" nr 256, z 4 XI 1985 r.

30. Szwabe A., Lubartów i okolice, Lublin 1993

31. Tokarzewski A. , Budownictwo sakralne w dekanacie Lubartów w latach 1944 - 1994, w [w:] Lubartów i Ziemia Lubartowska, Lubartów 1996, s. 93 - 107.

32. Tomczyk J. , Lubartów w powstaniu styczniowym, Lubartów z dziejów miasta i regionu, Lublin 1972, s. 281 - 288.

33. Wiśniewski S., Lubartów i okolice w 1918 roku, [w:] Lubartów i Ziemia Lubartowska, Lubartów 2000, red. W. Śladkowski, B. Gąsior , s. 129 - 165.

34. Zawadzki Z., Samoklęski. Trochę historii, refleksji i wspomnień osobistych, [w:] Lubartów i Ziemia Lubartowska, Lublin 1958, s.27 - 31.

35. Żmuda A., Dzieje Lubartowa w zarysie, [w:] Lubartów i okolice w fotografii, Lubartów 2002.

Strony internetowe

www.pinakoteka.zascianek.pl/Wyczolkowski

www.pl.wikipedia.org/wiki/Leon_Wyczółkowski

www.kamionka.lubelskie.pl

www.zskamionka.prv.pl

www.muzeumzamoyskich.pl

Relacje ustne: pani Justyny Krupy i pana Mieczysława Dybały z 2003.